Δευτέρα 5 Φεβρουαρίου 2018

"ΤΟ ΑΓΟΡΙ ΜΕ ΤΗ ΡΙΓΕ ΠΙΤΖΑΜΑ"



Από την ΣΥΜΕΩΝΗ ΦΥΛΑΚΤΑΚΗ
The Boy in the Striped Pyjamas (2008)

Δεν ξέρω τι να πω πρώτα για αυτήν την ταινία • να μιλήσω για τη δυναμική στις σχέσεις των ηρώων , τη ρεαλιστική απόδοση των συναισθημάτων τους , την καταπληκτική ερμηνεία των ηθοποιών , την καλογραμμένη υπόθεση που σε κρατούσε με κομμένη την ανάσα μέχρι το τέλος ή την μουσική στις συναισθηματικά φορτισμένες σκηνές που έστελνε ανατριχίλες σε ολόκληρο το κορμί;
       Σε γενικές γραμμές , κατά την άποψή μου , πρόκειται για μια ταινία αξιόλογη , συγκλονιστική , καθηλωτική μέχρι το τέλος , που θα έβλεπα και θα ξαναέβλεπα με την πρώτη ευκαιρία . Έχει μεν ένα άσχημο , σκληρό , σοκαριστικό και απάνθρωπο φινάλε , αλλά αποτυπώνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις φρικαλεότητες που διέπραξαν οι Ναζί και το Ολοκαύτωμα των Εβραίων , γεγονότα που εννοούνται και λανθάνουν πίσω από τη φιλία των δύο παιδιών , του Μπρούνο και του Σμουλ . Βέβαια η αθωότητα του Μπρούνο δίνει στην ταινία μία πινελιά τραγικότητας , μιας και ο πρωταγωνιστής μας αγνοεί πολλά από όσα συμβαίνουν πίσω από την πλάτη του.
      Βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο του Τζον Μπόιν, η ιστορία εκτυλίσσεται την εποχή του Β' Παγκοσμίου πολέμου , όταν ο Χίτλερ και οι ομοϊδεάτες του προσδοκούσαν τη δημιουργία και εδραίωση του έθνους της Αρίας φυλής , στην οποία ανήκουν οι καθαρόαιμοι Γερμανοί,πατώντας πάντοτε επί πτωμάτων . Γενικά , η Αρία Φυλή θεωρούταν ανώτερη όλων των υπόλοιπων φυλών , οι οποίες απλώς όφειλαν να υποταχθούν στην ανωτερότητά της.
     Στο μεταξύ , ο Μπρούνο είναι ένα 8χρονο παιδάκι , γόνος ενός Ναζί , ο οποίος είναι διοικητής του γερμανικού στρατού και απόλυτα αφοσιωμένος στις ιδεολογίες που πρεσβεύει το φασιστικό καθεστώς . Ο Μπρούνο ζει στο Βερολίνο μαζί με την αδερφή , τη μητέρα και τον πατέρα του , όταν απροσδόκητα ο τελευταίος προάγεται και αναγκάζεται να μετακομίσει στην εξοχή δίπλα σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης , προφανώς το περιβόητο Άουσβιτς , που ως το μεγαλύτερο στρατόπεδο εξόντωσης του Τρίτου Ράιχ , έγινε σύμβολο για τις μαζικές δολοφονίες των εθνικοσοσιαλιστών και του Ολοκαυτώματος , και θύματά του υπήρξαν περίπου 6 εκατομμύρια άνθρωποι.
     Ο Μπρούνο βαριέται μόνος του στο νέο σπίτι και , έχοντας σαν παιδί σύμφυτη την ανάγκη για παιχνίδι , ψάχνει εναγωνίως να βρει άλλα παιδιά . Το μόνο που ανακαλύπτει μέσα από το παράθυρο του δωματίου του είναι ένα "αγρόκτημα" με παιδιά περίεργα , ντυμένα με πιτζάμες , λίγα μέτρα μακριά από το σπίτι . Δεν ξέρει τι είναι , ρωτάει από δω και από εκεί , αλλά όλοι , αντί να του δώσουν μια ξεκάθαρη απάντηση , του απαγορεύουν να περάσει την πόρτα που οδηγεί στην πίσω αυλή . Φυσικά ένα παιδί ποτέ δεν υπακούει στις απαγορεύσεις , οι οποίες εκτός των άλλων τού εξάπτουν το ενδιαφέρον και το εξωθούν στην εξερεύνηση του άγνωστου . Άλλωστε , ως γνωστόν η περιέργεια είναι συνώνυμο της παιδικής ηλικίας κι ας λέμε πως η περιέργεια έφαγε τη γάτα . Δεν μπορείς να ζητάς από ένα παιδί να μείνει αδρανές τη στιγμή που βρίσκεται σε μια φάση που ανακαλύπτει τον κόσμο , έναν κόσμο που όλα του είναι άγνωστα.
      O Μπρούνο πάντως δεν τα παρατάει , συνεχίζει την αναζήτηση και παρά τις προειδοποιήσεις της μητέρας του περνά την πόρτα και μέσα από ένα δάσος φτάνει στο στρατόπεδο και συγκεκριμένα σε ένα σημείο , του οποίου η επιτήρηση είναι μάλλον όχι τόσο αυστηρή . Εκεί γνωρίζει ένα Εβραιόπουλο , τον Σμουλ, και μεταξύ τους αναπτύσσεται μία φιλία περίεργη , ιδιαίτερη , ξεχωριστή ! Ο Μπρούνο , αψηφώντας την αυστηρή πειθαρχία και τάξη που επιβάλλει ο πατέρας του στο σπίτι και τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχουν οι αποδράσεις του στην πίσω αυλή , δε διστάζει να ξεπορτίσει προκειμένου να ταΐσει τον νηστικό και ταλαιπωρημένο φίλο του και να τηρήσει την υπόσχεση που του δίνει κάθε φορά ότι θα επιστρέψει να τον δει . Τα δύο παιδιά προσπαθούν να παίξουν με μία μπάλα , να μιλήσουν , να σχεδιάσουν με αισιοδοξία το μέλλον και να δώσουν μια εξήγηση στα παράξενα φαινόμενα που λαμβάνουν χώρα στο στρατόπεδο , όπως είναι οι εξαφανίσεις των Εβραίων, συγκρατούμενων τού Σμουλ,και συγκεκριμένα των συγγενών του . Η προσπάθεια του τελευταίου εγχειρήματος βέβαια θα αποβεί μοιραία στο τέλος και για τα δύο παιδιά . Το μόνο που ίσως στο τέλος ελαφρύνει την ήδη ταραγμένη ψυχή μας είναι ότι τα παιδιά πέθαναν πιασμένα χέρι χέρι , νομίζοντας πως η όλη διαδικασία επρόκειτο για ένα απλό ντουζ και ότι ο Μπρούνο δεν έμαθε ποτέ πως ο πατέρας του είναι ένα κτήνος που δε δίστασε ούτε μία στιγμή να δολοφονήσει ανθρώπους στο βωμό της επεκτατικής πολιτικής της Γερμανίας και των εθνικιστικών-προς Θεού όχι εθνικών-συμφερόντων του Χίτλερ.
       Η φιλία των δύο παιδιών είναι ιδιαίτερη , γιατί: α ) ο Μπρούνο , παρά την προπαγανδιστική ενημέρωση του δασκάλου και τις όποιες αμφιβολίες στο πίσω μέρος του μυαλού του , συνεχίζει να κάνει παρέα με τον Σμουλ , β ) ο Σμουλ παραβλέπει τη βλακώδη κίνηση του Μπρούνο (αναλύεται στη συνέχεια) , η οποία είχε ως αποτέλεσμα να γρονθοκοπηθεί , και τον συγχωρεί και γ ) τέλος , η εν αγνοία πράξη αυτοθυσίας του Μπρούνο στην ύστατη προσπάθεια του να βοηθήσει τον φίλο του να βρει τον πατέρα του . Παρά τον φόβο που νιώθει μόλις πατάει το πόδι του στην καρδιά του στρατοπέδου , όπου είναι συγκεντρωμένοι όλοι οι Εβραίοι , δεν υποκύπτει αλλά όντας πιστός στον φίλο του , κρατάει την υπόσχεσή του και ακολουθεί τον Σμουλ στις καλύβες . Από εκεί ξαφνικά τούς μεταφέρουν στο θάλαμο αερίων , η φιλία τους επικυρώνεται με το σφίξιμο των χεριών και ο Μπρούνο συντροφεύει τον φίλο του στον θάνατο.
          Τα σημεία στα οποία πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή είναι 4 • το καθένα από αυτά είναι ξεχωριστό για τον δικό του λόγο . Πρώτα έχουμε την προπαγανδιστική συμπεριφορά εκ μέρους του δασκάλου. Ο πατέρας προσλαμβάνει ένα δάσκαλο να διδάξει τα παιδιά του , και προφανώς , όταν λέει να τα διδάξει εννοεί να τα μυήσει στη ναζιστική ιδεολογία , σύμφωνα με την οποία , δεν έχουν θέση στον κόσμο οι Εβραίοι , ενώ θεωρούνται "υπάνθρωποι" . Πιο συγκεκριμένα , η ιδεολογία αυτή ήταν έντονα διαποτισμένη από αντιλήψεις φυλετικών διακρίσεων και εθνικισμού . Παράλληλα , χαρακτηρίζεται από έντονη προπαγάνδα και , φυσικά , προσωπολατρία για τον Ηγέτη . Από την ιδεολογία αυτή επηρεάστηκε έντονα η αδερφή του Μπρούνο , αλλά , κατά την άποψή μου , όχι επειδή πίστευε απόλυτα σε αυτή αλλά επειδή ήθελε να εντυπωσιάσει και να προσελκύσει τον νεαρό αξιωματικό .
        Στο μάθημα ο δάσκαλος έβαλε στα παιδιά να διαβάσουν ένα κείμενο στο οποίο διαμονοποιείται "ο Εβραίος" • είναι απειλή για το γερμανικό κράτος , είναι κακός , απατεώνας , ύπουλος , επικίνδυνος . Ο Μπρούνο προσπαθεί να ταυτίσει τα λεγόμενα του βιβλίου με τη συμπεριφορά του Σμουλ απέναντι του , αλλά αδυνατεί να το κάνει . Παράλληλα , στην ταινία υπάρχει μία σκηνή , που έχουν μαζευτεί στρατιωτικοί και παρακολουθούν ένα ενημερωτικό-προπαγανδιστικό βίντεο , στο οποίο προβάλλονται εικόνες που τα στρατόπεδα είναι χώροι χαράς , διασκέδασης και δημιουργικού χρόνου για τους Εβραίους . Από αυτό διαφαίνεται η προπαγάνδα και η παραπληροφόρηση των Γερμανών πολιτών από την εξουσία . Στην παγίδα αυτή έπεσε και ο Μπρούνο που , μάλλον αφελώς , πίστεψε τα όσα έδειχνε το σποτ και η εμπιστοσύνη και αγάπη προς τον πατέρα του αποκαταστάθηκε . Το βίντεο αυτό καθησύχασε-δυστυχώς-τον Μπρούνο και εκθείασε τον πατέρα στα μάτια του μικρού παιδιού . Το παιδί δε δίστασε να αγκαλιάσει τον πατέρα του , αγνοώντας για ακόμη μία φορά το γεγονός πως οι ζωές των ανθρώπων που βρίσκονταν μέσα σε εκείνες τις ξύλινες καλύβες της κολάσεως διακυβεύονταν.
      Θα μπορούσαμε να πούμε , ακόμη, πως η εξέλιξη αυτή επηρέασε τη συμπεριφορά του Μπρούνο στην επόμενη σκηνή . Βρίσκει τον Σμουλ να καθαρίζει τα πιάτα και του προσφέρει ένα έδεσμα . Το πεινασμένο παιδί το δέχεται με χαρά και πλησμονή στα μάτια αλλά δε στέκεται τυχερό , αφού ορμάει στο δωμάτιο ο νεαρός αξιωματικός και το κατηγορεί για κλοπή . Στην προσπάθειά του να απολογηθεί λέει πως του το έδωσε ο Μπρούνο,το παιδί του σπιτιού,μα ο Μπρούνο αρνείται κατηγορηματικά πως τον γνωρίζει,με αποτέλεσμά ο Σμουλ να τιμωρηθεί σκληρά για το ατόπημα που τόλμησε να διαπράξει . Στην αίθουσα , όταν προβλήθηκε αυτή η σκηνή , ακούστηκαν πολλές φωνές αγανάκτησης , αποδοκιμασίας , ακόμη και βρισιές . Δεν πρέπει , όμως , να κατηγορούμε μόνο  το παιδί . Είναι λογικό να φοβήθηκε μπροστά στο μένος , τον θυμό και την άγρια συμπεριφορά του νεαρού αξιωματικού , ακόμη κι αν εκείνη τη στιγμή ξέχασε πως δεν υπήρχε περίπτωση να τον πειράξει ένας κατώτερος ιεραρχικά του πατέρα του . Ήξερε, όμως , και μάλλον υπολόγιζε εκείνη τη στιγμή πως ο πατέρας του θα τον τιμωρούσε και μάλιστα παραδειγματικά , οπότε επέλεξε να πει ψέματα . Μπορεί ακόμη και οι αμφιβολίες που του προκάλεσαν οι θεωρίες του δασκάλου για τους Εβραίους να αναδύθηκαν εκείνη τη στιγμή και να τον μπέρδεψαν . Σημασία , παρόλα αυτά , έχει η συγχώρεση του Σμουλ,δείγμα γνήσιας φιλίας και αρετή που λίγοι άνθρωποι διαθέτουν.
      Τέλος , συγκλονιστική είναι και η σκηνή που η μάνα κλαίει για τον αδικοχαμένο της γιο . Αλλά δεν κλαίει απλά...οδύρεται , σπαράζει . Θα μπορούσαμε να πούμε πως λυγίζει και ξεσπά μετά τα απανωτά χτυπήματα που δέχτηκε (αποκάλυψη της πραγματικής χρήσης των στρατοπέδων , του διοικητικού ρόλου του συζύγου της , θάνατος της πεθεράς της (;) , εξαφάνιση του γιου της και ο θάνατός του) . Πρόκειται για μία ιδιαίτερα ανατριχιαστική και έντονα φορτισμένη συναισθηματικά στιγμή με τη μουσική να κορυφώνει  την ένταση.

Πληροφορίες χρησιμοποιήθηκαν από τις εξής ιστοσελίδες:

 Τέτοιες ταινίες θα πρέπει να προβάλλονται πιο συχνά στα σχολεία . Σαν μαθητές και μελλοντικοί πολίτες-διαχειριστές των προβλημάτων αυτής της κοινωνίας οφείλουμε να είμαστε πλήρως ενημερωμένοι για την παγκόσμια ιστορία και ευαισθητοποιημένοι πάνω σε οικουμενικά θέματα.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου